1. Phương pháp sử dụng giãn đồ véc tơ quay: Một dao động điều hòa
có thể biểu diễn bằng một véc tơ quay
sao cho:Độ dài của
bằng biên độ dao động của vật và ở thời điểm t=0
hợp với trục gốc OX một góc bằng pha ban đầu
vật.(Hình vẽ).
Chú ý: 1.Vị trí của vật trên trục dao động chính là hình chiếu ngọn của
trên trục gốc OX. Ví dụ: Chất điểm dao động với phương trình :
. Hởi ở thời điểm t=0 chất điểm có li độ bằng bao nhiêu? Có thể xác định trên đường tròn véc tơ quay như sau: Vẽ trên đường tròn
sao cho
hợp với trục gốc ox một góc là
. Từ ngọn véc tơ A hạ đường vuống góc xuống ox cắt trục ox tại M(HV). Tọa độ của M trên ox chính là li độ dao động của vật.(
Nói thì dài nhưng làm thì rất nhanh)
2.
chỉ quay theo một chiều duy nhất là chiều ngược chiều kim đồng hồ. Ví dụ:Cho một dao động điều hòa :
. Biết ban đầu vật ở li độ x=A/2 và vật đang chuyển động theo chiều dương của trục tọa độ. Biểu diễn dao động này bằng véc tơ quay
.
Trước hết trên trục ox trong đường tròn véc tơ ta cần xác định điểm có x= A/2. Từ điểm này kẻ một đường thẳng vuông góc với ox sẽ cắt đường tròn tại hai điểm. M1 và M2(Hình vẽ).
Vậy ta chọn điểm nào làm ngọn của
(tức đinh xác định pha ban đầu
)? Để trả lời câu hỏi này các em chú ý: Theo đề ra lúc này vật đang chuyển động theo chiều dương của trục tọa độ ox. Như vậy hình chiếu ngọn của véc tơ A trên ox trong đường tròn phải đang tiến về biên. Nếu là điểm M1 theo chiều quay ngược chiều kim đồng hồ hình chiếu sẽ chạy về gốc tọa độ O sai với yêu cầu vậy điểm lựa chọn phải là M2. Ta thấy ngay nếu các em lấy chiều quay của véc tơ A là chiều ngược lại thì kết quả lại ngược lại mà như vậy thì sai, do vậy tuyệt đối
chỉ quay véc tơ A theo chiều ngược chiều kim đồng hồ.
.
Bài tập vận dụng:
1. Cho dao động điều hòa:
. Xác định li độ dao động của vật ở thời điểm t=T/2 bằng phương pháp dùng giãn đồ véc tơ quay.
2. Cho dao động điều hòa:
Xác định pha ban đầu của dao động trên biết ở t=0 vật có li độ x=-3cm và đang chuyển động theo chiều ngược chiều dương.